Koelkast: Onderhoud en Reparatie

Inleiding

Zolang de koelkast brandt kun je er beter niet aan zitten; het enige wat je éénmaal per jaar kunt doen is het stof en vuil achter de koelkast met een stofzuiger en een zachte (meubel)borstelmondstuk wegzuigen. Maar soms doet de koelkast het niet goed meer. Als je op gas werkende absorptiekoelkast onvoldoende koelt, dan is naast een te hoge omgevingstemperatuur en niet voldoende warmteafvoer van de condensor (zie mijn pagina “Help de koelkast een handje”) misschien ook een vervuilde brander een mogelijke oorzaak. Het probleem is dan dat stof en roet zich aan de brander hebben gehecht waardoor deze niet goed functioneert – door de vervuiling is de capaciteit van de brander teruggelopen. Stof en vuil komt van buiten in de koelkastbrander terecht doordat de warme lucht van de brander naar boven stijgt, door het bovenste ventilatierooster naar buiten verdwijnt, maar tevens door de ontstane onderdruk “verse” lucht, inclusief stof e.d. naar binnen zuigt. Staat de koelkast uit, dan komt er geen stof bij de brander: de koelkast is nl naar het binnenste van de camper toe luchtdicht afgesloten bij de installatie. Als de koelkast niet wil starten op gas, is er meestal iets mis met de gastoevoer of de beveiliging. Dit is geen aanleiding om direct de brander schoon te maken. Maar wanneer je zeker weet dat een vervuilde brander de oorzaak is van het euvel, kun je aan de slag. Je moet echter wel weten wat je doet, een beetje (erg) handige doe-het-zelver zijn, anders zou ik jou aan raden om een vakman in te schakelen.

Condenswater beter afvoeren

Heel vaak hebben camperkoelkasten een klein bakje achter de achterwand staan waar het condenswater in wordt opgevangen. De bedoeling is dat het water verdampt voordat het bakje vol. In warme én vochtige streken of wanneer je de koelkast ontdooit, komt het voor dat het bakje overloopt en krijgt jouw koelkast natte voeten. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Als je handig bent, dan verleng je het afvoerslanggetje totdat je hem door de bodem naar buiten kunt laten lopen. Het bakje heb je dan niet meer nodig. Je druppelt dat condenswater, dat mineraalvrij en niet verontreinigd is, op de grond onder de camper, en dat kan geen kwaad. Inde winter evenwel kan het dan toch voor problemen zorgen door bevreizing, waardoor condenswater niet meer weg kan. Beter is om het opvangbakje te vergroten en goed te plaatsen in de buurt van de absorber, die immers warm is waardoor het condenswater beter verdampt.
(Foto van Veerle De Smet op Facebook-groep Camperclub)
Een ander had een probleem met een nieuwe Thetford: het condenswater stond in de koelkast en liep niet goed weg via het gaatje achterin. Bij nadere inspectie bleek ook het bakje achter de koelkast geen water te bevatten en daar had het toch in moeten lopen. Verder onderzoek wees uit dat het afvoerslangetje achter het elektro-regelblok door liep en daar werd afgeklemd: er kon simpelweg geen water door!!. Slangetje vrij gemaakt en klaar is kees. Een typisch geval van een maandag-ochtend apparaat: de monteur was nog niet helemaal wakker na een spannend week-end.

Reinigen van de schoorsteen

De schoorsteen kan gedurende de jaren langzaam wat minder functioneren door roetdeeltjes die aan de wand hechten. Roet ontstaat door een onvolledige verbranding van het gas.1) Het effect is dat de koelkast op gas minder goed koelt en de vlam van de brander niet geheel blauw is, maar grote gele “tongen” (vlampunten) heeft. Hieronder zie je duidelijk het verschil (links onvolledige verbranding met roetvorming, rechts een goede verbranding zonder roetvorming):

Is dat bij jouw het geval, dan moet je de schoorsteen schoonmaken. In de branderbuis van de schoorsteen hangt aan een draad een metalen spiraal. Deze zorgt ervoor dat de warmte van de verbrandingsgassen zich gelijkmatig verdeeld waardoor het kookvat optimaal wordt verhit. Vaak zit op het spiraal een roetlaag aangekoekt. De verdeling van warmte komt hierdoor in gevaar. Op eenvoudige wijze is het spiraal uit de branderbuis te lichten, waarna met een borsteltje de roetlaag kan worden verwijderd.

  1. Verwijder het bovenste deel van de schoorsteen, dat deel dat naar buiten toe de verbrandingsgassen afvoert. Soms zit die vast met een beugeltje, soms ook niet en is die er gewoon conisch op gedrukt.
  2. Er zijn Dometic koelkasten met en zonder een zogenaamde wokkel; zie voor hoe je kunt zien of jij er wel og geen hebt hieronder onder Ẅel of géén Wokkel?” Je ziet nu een ijzerdraadje zitten waaraan een metalen spiraal of een soort wokkel vastzit. Deze kun je voorzichtig (niet te veel rammelen, anders valt al dat roet op jouw brander en kun je die alsnog schoon gaan maken) omhoog halen. (zie afbeelding)
  3. Maak de “wokkel” of spiraal (afhankelijk van uitvoering) met een borsteltje schoon (zie afbeelding hieronder)
  4. Wil je de schoorsteen helemaal schoonmaken, dan moet je eerst de brander, die onderaan de schoorsteen staat, er uit halen om te voorkomen dat die nu helemaal vervuild. Hoe je dat doet staat hieronder in de volgende paragraaf.
  5. Maak zelf een rager of koop een slangenreiniger in de dierenwinkel (die wordt gebruikt om slangen in een aquarium schoon te maken; bol.com heeft ze ook, zie afbeelding) Van een coaxkabel haal je een stuk van de mantel weg. De buitenste laag (het netje van metaal) duw je terug en maakt daar een mooie pruik van. Tenslotte knip je de kern van de kabel af en je hebt nu een mooie rager. Deze duw je stootsgewijs door het pijpje naar beneden tot hij niet meer verder kan. Probeer hem dan stotend en draaiend terug te trekken. Mogelijk heb het meeste al naar beneden geduwd en je herhaald die werkwijze een paar keer.
  6. Zuig nu alle troep onder de schoorsteen met een stofzuigermond weg.
    Wil je de schoorsteen niet raggen, dan kun je ook voor kiezen om even de zuigmond van de stofzuiger op de schoorsteen te zetten en deze leeg te zuigen; er zal op zich maar heel weinig roet aan de wand van de schoorsteen zitten en deze hoef je dus niet met een rager te reinigen.
  7. Zet alles weer netjes in elkaar en test de brander. Als het goed is brandt hij nu mooi blauw.
Wel of géén Wokkel?

Je hebt twee verschillende soorten branders bij Dometic koelkasten: de SBC2-DN16-30mBar en CBS2-DN65-50 mBar enerzijds(zonder wokkel) en de CBS2-DN65-30 mBar mét wokkel. Welk type je hebt (65 of 16) staat meestal op de moer van de brander en of je 30 of 50 mBar hebt staat op het typeplaatje van de koelkast.

Brander reinigen en/of onderdelen vervangen

De eerste stappen zijn heel simpel, maar voordat je begint kijk even of je het passende gereedschap bij de hand hebt: een kruiskop schroevendraaier en een gewone schroevendraaier, beide maatje 3. Wil je de brander ook nog uit elkaar halen (dat zou ik niet doen maar aan de vakman overlaten!) dan heb je ook nog twee steeksleutels, nrs 10 en 13, nodig. Voor het demonteren van de brander zelf heb ik echter geen handleiding geschreven.

Draai met de gewone schroevendraaier de plastic schroef van het onderste ventilatierooster een kwartslag tegen de klok in. Aan de andere kant dan daar waar de schroef zit steekt het rooster met een lipje achter de omranding, dus daar kun je het rooster niet naar buiten halen; dit kan wel aan de kant van de schroef. Bij sommige rooster zitten er twee van deze plastic schroeven. Je kunt nu het rooster er uit lichten.

Een volledig nieuwe brander met sproeier
8 stappen om de brander schoon te maken
 
Bijna alle koelkasten hebben een beschermkapje rond de brander zitten; niet allemaal, dus het is even afhankelijk van jouw koelkast of dit ook voor jou geldt. Nu zie je aan de onderkant van de koelkast de gasleidingen lopen en die verdwijnen rechts achter een beschermkapje. Dit beschermkapje kun je verwijderen door de kruiskop schroef voor op het kapje los te draaien en de kruiskop schroef die achter tegen de achterwand van de koelkast de beschermkap vast houdt. Als je deze twee losgedraaid hebt, kun je de beschermkap weg kantelen en wordt de brander zichtbaar.   Je ziet nu de brander zitten; deze zit nog maar met één schroef vast aan de schoorsteen. Draai deze schroef los en dan zit de brander helemaal los.
 
Je kunt de brander heel voorzichtig iets naar buiten buigen. Een centimeter of drie is genoeg om in de brander te kunnen kijken. Voor nood zet je er even een schroevendraaier tussen zodat hij niet terug schiet. Je kunt nu in de brander kijken en zien of hij schoon is.   Het meest voorkomende euvel is een vervuilde spoeier; die zit in de beluchtingsbuis naar de brander (zie foto) Je kunt proberen die eerst met een spuitbusje perslucht (van de Action) schoon te spuiten.
 
Om bij de sproeier te kunnen moet je de hele brander verwijderen. Daar heb je twee steeksleutels voor nodig (nrs 11 en 13). Je draait de moer met nr 11 los (en houdt met nr 13 de andere stevig vast). Zijn ze los, dan kun je het branderhuis en beluchtingsbuis uitnemen. Pas op: hoewel het gas is en je dus een linkse draad zou verwachten, was dat bij mij niet het geval (en daarom denk ik bij niemand). Los draai je hem dus tegen de klok in, vast met de klok mee!   Hier zie je de uitgebouwde sproeier. Deze kun je schoonmaken en met perslucht doorblazen. Niet met een naaldje in prikken! Wil je hem toch “doorprikken”: pak dan een luidsprekerkabeltje van getwist koperdraad. Haal er één zo’n koperdraadje uit en maak daarmee het gaatje schoon. Dat kan geen kwaad, omdat koperdraad vele malen zwakker is dan legering waarvan de sproeier is gemaakt. Je kunt het gaatje in de sproeier dan niet beschadigen, groter maken of zoiets. Je kunt hem ook vervangen. Er zijn 4 hoofdsoorten op de markt: 2 van elk 50 mBar en 2 van 30 mBar (voor koelkasten tot 70 liter en voor koelkasten van meer dan 70 liter). Alle soorten kosten € 13,99 (prijspeil 2021).1)
 
Hier zie je de brander. Deze kun je met een koperborsteltje schoonmaken en uitblazen. Zorg er voor dat de voeler (thermokoppel of ionisatiepen) en ontsteking op dezelfde plaats blijven zitten, anders doet hij het zeker niet meer. Mocht je de brander willen vervangen, dan kan dat natuurlijk ook. Een gasbrander inclusief sproeier kost ongeveer € 46,- bij de kampeerwinkel.   In omgekeerde volgorde alles weer monteren. De gaskraan openen en met een zeepoplossing de koppelingen afzepen. Nadat de brander is ontstoken moet de vlam mooi blauw uitzien en ongeveer drie centimeter groot zijn. Schroef de beschermkap er weer op en plaats het ventilatierooster terug.
De klus is geklaard.
Gasklep-regelaar vervangen

De laatste mogelijkheid als jouw koelkast op gas niet brandt is dat de gasklepregelaar defect is. Deze regelaar wordt aangestuurd door de knop op het front van de koelkast op gas te zetten; zodra dat is geschied, gaat de gasklep open zodat er gas naar de brander stroomt en stuurt deze regelaar op zijn beurt de piëzo-ontsteking aan om het gas te ontbranden. Indien nu binnen 5 seconden het gas niet wordt ontstoken en dus het thermokoppel niet wordt verhit, slaat de gasklep weer dicht en stopt de piëzo-ontsteking. Dit alles regelt jouw gasklep-regelaar. Deze regelaar zit bij deze koelkastop de foto linksboven.
Er zijn ook type koelkasten waar de gasmagneetklep direct achter de knop op het bedieningspaneel zit. Dit is onder andere het geval bij de Thetford N80, N90, N97, N98, N100, N104, N108, N112, N115 die geproduceerd zijn voor 2013 en de Dometic C40/110, RM7270.

Bij mij deed hield hij er twee jaar geleden onderweg mee op. Gelukkig had ik de oorzaak snel gevonden en ik ontdekte dat als ik de voeding (12V) van de gasklep afhaalde en er weer op deed, hij vervolgens wel ging werken en het bleef doen, totdat de brander weer uit ging (door gasfles-wissel bijvoorbeeld). Die vakantie hebben we ons daarmee gered en thuis is de gasklepregelaar vervangen. Op de foto hernaast een duidelijker foto van de gasklepregelaar zelf (die van Truma, maar ze lijken allemaal op elkaar: een “blokje” in de gasleiding met twee of drie draden er naar toe).

Deurvergrendeling defect

De deurvergrendeling van de Dometic koelkasten is tamelijk fragiel; dat is ook de reden dat bijna elke onderdelen-handel van camper accessoires ze op voorraad heeft voor een bedrag van om en nabij € 25,- Maar natuurlijk breken ze altijd onderweg op reis af. Je kunt dit redelijk simpel verhelpen door er twee kleine schroefjes in te draaien die als borg dienen voor de klem. Je ziet onderaan op de afbeelding de dubbele pal met de vergrendeling: de eerste inkeping om de koelkast op stal te vergrendelen, maar dan zodanig dat die een heel klein beetje open staat en de tweede om de koelkast tijdens de rit dicht te vergrendelen. Aan de andere zijde zit het palletje dat je met de schuif heen en weer kunt bewegen. Dat palletje valt in een plastic gleufje dat vaak afbreekt en daardoor beweegt het palletje niet meer. Door nu twee kleine schroefjes in de schuif te draaien, aangegeven met de rode puntjes, maak je opnieuw een soort gleufje waar je het palletje in valt. Probleem tijdelijk opgelost (alhoewel er ook camperaars zijn die dit al een paar jaar geleden hebben toegepast en waarbij het nog steeds functioneert).

Roosterklemmen ontbreken

De roosters van de camper-koelkasten zijn meestal voorzien van een beveiliging, een opstaande beugel die je kunt neerklappen, zodat de etenswaren tijdens het rijden niet van het rooster af schuiven. Soms ontbreken deze roosterklemmen; je kunt ze voor elke koelkast krijgen, maar ze zijn niet goedkoop: de klem zelf kosten € 13,-. de beugel € 15,-, dus soms is een volledig rooster met klembeugel goedkoper!

Uitvoerig document Bakhuis Koudetechniek

Bakhuis Koudetechniek, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het herstellen van absorptie-koelkasten in caravans en campers, heeft een document gemaakt waarin de werking van de absorptie-koelkast wordt uitgelegd en ook hoe je storingen kunt verhelpen. Dit document kun je hier downloaden.

Climate-control: wat is dat?

In sommige koelkasten zit aan de bovenkant in de deur of het deurframe een extra schakelaar met als opschrift Clima-controle-switch. Waar dient die schakelaar voor?
De “Climate Control” schakelaar bestuurt een 12 volt warmteband achter het metalen frame rond de koelkast en vriezerdeuren. Net op een koud glas water vocht condenseert op een vochtige dag, kan het koude frame rond de deuren ervoor zorgen dat er watercondensatie ontstaat en zich ophoopt en zelfs afdruipt van de voorkant van de koelkast bij hoge luchtvochtigheid. Aangezien deze schakelaar een warmtebron regelt die de koelkast moet afvoeren, mag hij alleen worden gebruikt als er condensatie op het frame wordt opgemerkt. Het gebruik van deze schakelaar zorgt ervoor dat de koelkast harder moet werken, vooral als deze net is gestart, en kan een vertraging veroorzaken bij het op temperatuur komen. Het is ook een aardige energievreter als je vrij staat, dus niet aangesloten staat op walstroom!

Ontstekings probleem

Doet de ontsteking het niet (goed) meer? Dat zou kunnen want een klein euvel met het stuurapparaatje is genoeg om een fout te genereren. Het kan zijn dat de ontsteking door blijft knipperen, terwijl de gasvlam al brandt of het kan zijn dat hij helemaal niet meer vonkt. De ontsteking wordt geregeld door een klein stuurkastje, aan de achterzijde van de koelkast vlakbij de gasbrander; de plaats wisselt per type koelkast dus soms moet je even oeken, maar er gaat een kabeltje vanaf de stuur-eenhied naar de ontsteking dus moeilijk moet het niet zijn. Als je het onderste ventilatierooster van buitenaf er af neemt, zie je het witte (of soms blauwe) kastje zitten. Haal eerst even de twee kabeltjes los, maak de contacten schoon met een koperborsteltje en schuif de stekkertjes er weer op. Test even, wellicht was een slecht contact het euvel en doet de koelkast het weer. Zo niet, dan wordt het tijd voor een vervanging van de gehele stuurunit (nu Dometic onderdeel nummer 295165420); voor € 50,- heb je een nieuwe.

Energie-keuzeschakelaar defect

Bij onze mede-camperaarJan de Bloois werkte zijn Dometic koelkast af en toe wel wel, af en toe niet. Dat is lastig en dus ging hij op onderzoek uit. Hij heeft dat uitvoerig gedocumenteerd in dit pdf-bestandje. Doe er je voordeel mee.

Thetford koelkast werkt niet op 12V

Wanneer jouw Thetford niet op 12V wil werken kun je wellicht aan de hand van deze instructiefilm van Thetford zelf het probleem oplossen.

1) Dit zijn de verschillende sproeiers die bij de Dometic koelkasten horen:
KZ45 (30 mbar) voor de Dometic RM 4200, 4181 4180
KZ43 (oudere typen) of KZ65 (nieuwere typen) (30 mbar) voor de Dometic RM4211, RM 4281, RM4401, RM 7401, RM6405
KZ16 (30 mbar) voor de Dometic RM 7605, RM7601, RM7855, RMT7655, RMT7855, RMD8505, RML8501, RML8555, RML8505,RMDT8505,RMD8501 vanaf 140 liter
KZ12 (50 mbar) voor de series RM 2000, 3000, 4000, 5000 en 6000 van 70 tot 110 Liter
KZ46 (50 mbar) voor de series RM 2000, 3000 en 4000 tot 60 Liter <terug>

(Oorspronkelijk gemaakt: 18 oktober 2018) laatstelijk gewijzigd:3 april 2023