LPG voor koken/koelen. Legaal of niet?

Het gebruik van LPG in plaats van propaan of butaan in caravans en campers is in opmars. Als de camper in Nederland geregistreerd staat dan zeg ik niet doen, als je hem vult bij een tank-station ben je in overtreding. En ik ben daar op fora heel erg fel in en wel met name om de hier genoemde reden.

De LPG-installatie in de camper

Er was een tijd in Nederland dat elke LPG-installatie om de 5 of 10 jaar moest worden gekeurd. Had je niet zo’n keuringsbewijs en niet zo’n sticker op de installatie dan kreeg je het niet verzekerd. De installateurs moesten aan strenge eisen voldoen. Tegenwoordig kan iedere, zelfs onhandige doe-het-zelver straffeloos wijzigingen aanbrengen of zelfs een hele installatie toevoegen, althans dat denkt hij.
De losse LPG gastanks lijken op dezelfde gasflessen die ook in heftrucks gebruikt worden. Het verschil is de afname kraan, die voor heftrucks vloeibaar gas levert en bij LPG Gasdampflessen gas in dampvorm levert. Deze gasdamp tanks (vanaf € 200,00 te koop) zijn aanmerkelijk duurder dan de standaard gasfles, die met 1 afsluiter (conform de ADR definitie voor een eenvoudige drukhouder) is uitgevoerd.

De LPG dampgasgasfles moet voorzien zijn van een aparte vulaansluiting met een automatische 80% afslag, een overdrukbeveiliging, een inhoudsmeter en de afname kraan. Als LPG gasdampfles voldoet aan de juiste technische specificaties zoals hiervoor beschreven dan zijn deze gasdampflessen in Nederland toegestaan. Ze hebben echter één heel groot nadeel: deze flessen mogen in Nederland op een LPG tankstation niet worden gevuld. In het buitenland is het vullen afhankelijk van de geldende wetgeving aldaar. Zo is het vullen in Italië van LPG-installaties voor koken/koelen of verwarmen niet toegestaan (ook niet met een buitenvul-aansluiting) en mag in Duitsland alleen LPG worden gevuld als jij een vaste LPG-tankinstallatie hebt en is dus ook daar niet toegestaan in geval van dampgasflessen. Dit verschil is niet verbazingwekkend, want in Duitsland wordt een LPG-installatie bij het aanbrengen gekeurd (zie § 41a StVZO en Anlagen XVII en XVIIa StVZO). Vervolgens dient de installatie iedere twee jaar ingevolge de “wiederholenden Gasanlagenprüfungen (GWP)” te worden gekeurd, zeg maar een APK voor de LPG-installatie en krijgen ze het G607-keuringsstempel. Ingevolge dit gaskeurings- en inbouw-regiem is het zelf vullen van losse flessen en tanks niet toegestaan. Dit mag alleen gedaan worden door gecertificeerde bedrijven. De zogenaamde “Tankflaschen” (dampgasflessen in NL) mogen in Duitsland niet toegepast worden tenzij deze flessen als een vaste installatie zijn opgebouwd. Dat betekent dat ze niet uitneembaar mogen zijn en vast aan de constructie van de caravan of camper verankerd moeten worden en aangesloten met een vaste gasleiding. De tank moet zijn voorzien van een vaste ingebouwde vulpot en HD vulslang. De installatie met een vaste tank onder de camper is ook toegestaan mits deze degelijk aan het chassis van de camper is bevestigd en aangesloten met vaste afnameleiding en vaste inbouwpot. Handel je in Duitsland in strijd met deze regelgeving (vooral in geval je bij het tankstation vult zonder in het bezit te zijn van een vaste aansluiting) kan dat tot in beslagname van delen van het voertuig leiden (meestal de dampgasflessen)!
Voor een overzicht van de landen in Europa van het wettelijk regiem met betrekking tot het vullen van LPG-tank c.q. LPG-dampgasflessen vor koken, koelen of verwarming, zie mijn pagina Camper Gas in Europa

Zelf LPG-tanken in Europa in één oogopslag
Wit: geen gegevens bekend. Blauw: géén LPG beschikbaar. Groen: toegestaan. Geel: onder voorwaarden toegestaan, Rood: verboden
De regeling omtrent het afleveren van LPG aan consumenten in Nederland

Op de afgifte van LPG is in Nederland de Activiteitenregeling Milieubeheer van toepassing. Deze Regeling is gebaseerd op de Wet Milieubeheer en heeft onder meer tot doel om de veiligheid voor de omgeving te beschermen als ook kwalijke gevolgen voor het milieu te voorkomen.

Het Activiteitenregeling Milieubeheer bepaalt in artikel 5.73 en verder::
Artikel 5.73
1 Het afleveren van LPG vindt uitsluitend plaats door middel van de afleverzuil.
2 De afleverzuil levert uitsluitend LPG aan:
a brandstofreservoirs die uitsluitend dienen voor de berging van LPG, die speciaal zijn ingericht voor de aandrijving van motorvoertuigen en die zijn bevestigd aan deze voertuigen en die al dan niet mede zijn ingericht voor de voeding van verwarmingssystemen voor gebruik in motorvoertuigen op de weg en de aanhangers daarvan mits die verwar- mingssystemen voldoen aan de eisen van de Regeling voertuigen;
b het reservoir van de LPG-tankwagen, indien de LPG-afleverinstallatie leeg wordt gemaakt

3 Bij het afleveren vanLPG is de vulsnelheid gelimiteerd tot 80 liter per minuut.

Artikel 5.74
Gasflessen en wisselreservoirs worden niet met LPG gevuld.

Artikel 5.75

  1. Op of aan de afleverzuil is een te allen tijde duidelijk leesbaar opschrift met ten minste 3 centimeter hoge letters aangebracht met de tekst:
    a. Motor afzetten;
    b. Roken en open vuur verboden, en
    c. Gasflessen vullen verboden.

(wettekst zoals die vanaf 1 januari 2017 geldt)

Het kan niet duidelijker: het is (en was, want de vorige regeling – Besluit LPG-gasinstallaties Milieubeheer – bevatte eenzelfde bepaling) wettelijk niet toegestaan om jouw dampgasfles met LPG te vullen bij een tankstation. Jouw vaste LPG-gasinstallatie mag wel gevuld worden, maar dan alleen als die bedoeld is om te verwarmen en jouw camper voldoet aan de eisen van de Regeling voertuigen (hij moet dan onder andere tenminste zwaarder zijn dan 3500 kg) 2). Maar dan nog moet het dezelfde tank zijn die voor tractie en voor huishoudelijke doeleinden wordt gebruikt en alleen voor verwarming. De koelkast en de kookplaat mogen niet op de installatie zijn aangesloten.De pomphouders hebben al op hun achterste benen gestaan en protesten ingediend bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, maar dat heeft tot op heden nog niet het gewenste effect gehad.

Waarom mag het vullen van LPG-installaties in campers van de wetgever niet? Het antwoord vind je in de reactie van de Minister op de vierde tranche Activiteitenbesluit Milieubeheer:
“Het wordt niet mogelijk gemaakt om bij een LPG-tankstation alle vast gemonteerde tanks te vullen (dus niet voor aandrijving, maar bijvoorbeeld alleen voor verwarming of bakken en braden). Er is namelijk geen keuringsregime voor deze installaties. De tank voor aandrijving wordt door de Rijksdienst voor het wegverkeer gekeurd bij de APK-keuring en tanks voor tractie gecombineerd met verwarming moeten aan Europese regelgeving voldoen. Daarom weten we dat deze tanks aan veiligheidseisen voldoen en wordt het wel mogelijk gemaakt om deze tanks te vullen
.”
Kijk, mij maakt het niet uit of je in jouw camper LPG gebruikt om te verwarmen, te koken en of te koelen. Maar je moet weten dat als jij tankt bij een tankstation de pomphouder zich schuldig maakt aan een strafbaar feit (en jij misschien ook, want je zou kunnen zeggen dat hier sprake is van uitlokking: het aanzetten tot het plegen van een strafbaar feit). Overtredingen van voorschriften, gesteld bij of krachtens de Wet milieubeheer artikel 8.40, eerste lid worden immers, op grond van artikel 1a onder 1° Wet op de economische delicten (WED), aangemerkt als een economisch delict (in dit geval geen misdrijf maar een overtreding), waarbij de maximale geldboete ruim € 20.000,- bedraagt.

De regeling omtrent het afleveren van LPG aan consumenten in België

Er is niet veel verschil tussen Nederland en België op dit punt: ook in België is het verboden om LPG aan een tankstation zelf te vullen als die LPG niet gebruikt wordt voor de aandrijving van de motor. Ik heb hier even de Vlaamse wetgeving er bij gepakt, maar voor Brussel en Wallonië is eenzelfde regeling van toepassing.

Van toepassing is het Besluit van de Vlaamse regering van 1 juni 1995 houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne, laatstelijk gewijzigd 10 januari 2019 en wel:
Artikel 5.16.4.4.7. Vuloperaties
§ 1. Het is verboden de LPG-tank te vullen van een motorvoertuig ingeschreven in België, zo de montage van de LPG-installatie van dit motorvoertuig niet voldoet aan de voorschriften van het koninklijk besluit van 9 mei 2001 betreffende het gebruik van vloeibaar gemaakte petroleumgassen (LPG) voor de aandrijving van motorvoertuigen. Voor de naleving van deze bepalingen, kan de exploitant of zijn aangestelde vragen hem het bij het motorvoertuig horende getuigschrift, bedoeld in artikel 10 van voormeld koninklijk besluit, voor te leggen.
In het geval van bevoorradingsstations met selfservice moet dit verbod, duidelijk zichtbaar uitgehangen worden op het niveau van de verdeelzuil.
§ 2. Uitsluitend LPG-recipiënten welke zich aan boord van motorvoertuigen bevinden en dienstig zijn als brandstoftank mogen worden gevuld.
Kortom je mag alleen een LPG-tank vullen als die voldoet aan de voorschriften van KB van 9 mei 2001. Omdat één van die voorschriften al is het gebruik voor de aandrijving van de motor, naast bijvoorbeeld een automatische afsluiter als de motor stopt, kan de LPG-tank, bestemd voor verwarmen, koken of koelen niet aan de voorschriften van het KB voldoen én is dus het vullen daarvan verboden! Er doen ook andere interpretaties van de wetgeving de ronde, maar die zijn volgens mij meer gebaseerd op camperdromen Bepalend is toch wat de bevoegde inspecteur daarvan vindt (anno oktober 2022):

De verzekeraar kan uitkering weigeren bij gebruik van dampgasfles of LPG-installatie!

In bijna alle camperverzekeringen is de clausule opgenomen dat schade niet wordt vergoed indien de camper wordt gebruikt voor een doel dat wettelijk niet is toegestaan. Een beetje onwillige verzekeraar (en een beetje willige verzekeraar die zich gedraagt als een filantropische instelling ben ik nog niet tegengekomen) zou kunnen stellen dat jouw camper met een ingebouwde LPG-gasinstallatie voor verwarmen, koken en/of koelen niet in overeenstemming is met de Regeling Voertuigen en daarmee niet in overeenstemming met de wet wordt gebruikt; het gevolg daarvan zou kunnen zijn dat een eventuele schade als gevolg van die LPG-gasinstallatie niet wordt vergoed.

In verband daarmee is aan de afdeling verzekeringen van de NKC door groepsgenoot Paul de volgende vraag gesteld:

“Voor het koken/verwarmen/koelen wordt in campers in toenemende mate gebruik van de brandstof LPG.
Het betreft veelal dampgasflessen met 80% vulbeveiliging en overdrukbeveiliging, maar ook vast gemonteerde tanks. Beiden eventueel voorzien van een vaste buitenaansluiting. Deze brandstof reservoirs worden vaak gevuld met LPG bij reguliere tankstations. Dekt de camperverzekering van NKC de eventuele schade die het gevolg is van het vullen en het gebruik van deze reservoirs als zij op genoemde wijze gevuld zijn?”

NKC verzekeringen antwoordde in februari 2018 als volgt:

“Mede door hulp en input van diverse collega’s treft u onderstaand ons antwoord op uw vragen aan:
Binnen de voorwaarden van de NKC Camperverzekering geldt hiervoor geen specifieke uitsluiting. In Artikel 9 van de Algemene voorwaarden is echter wel benoemd dat op deze verzekering Nederlands recht van toepassing is.

Er geldt dus wel de wettelijke bepaling :
“Het verbod om LPG voor andere doeleinden te tanken dan voor gebruik als motorbrandstof is deels van de baan. Voorwaarde is echter dat de camper ook op LPG rijdt en dat het dezelfde tank is die voor huishoudelijke doeleinden wordt gebruikt. Nog een beperking is dat het autogas los van aandrijving alleen voor verwarming mag worden gebruikt. De koelkast en de kookplaat mogen niet op de installatie zijn aangesloten” Losse flessen LPG tanken bij/door een tankstation en gebruiken anders dan voor aandrijving en verwarming is dus verboden.

Indien u dit wel doet is er sprake is van een overtreding. Als er dan schade ontstaat die teruggevoerd kan worden naar de overtreding dan kan de verzekeraar een uitkering weigeren.

Met andere woorden:
Een aanrijding door te laat remmen zal gewoon betaald worden.
Een ontploffing van de flessen en een totaal uitgebrande camper (of schade aan anderen) zou dus geweigerd kunnen worden.

Wij vertrouwen erop uw vragen hiermee voldoende te hebben beantwoord.
Met vriendelijke groet,
Senior Verzekeringsadviseur
NKC Verzekeringen

En neen, ik heb niets tegen LPG

Velen denken dat ik een tegenstander ben van het gebruik van LPG in de camper. Ik kan ze gerust stellen: dat is niet het geval. Waar ik wel iets tegen heb is het gemak waarop LPG-ers het argument opzij schuiven dat het in Nederland niet is toegestaan omdat er geen keuringsregiem is en hun installatie dus (ongewild of onbekend) onveilig kan zijn. En ter staving even een deel van de discussie vandaag, 3 november 2019, op de Facebook-groep Camper Praat en Treffens:

En ook neen, dit is geen uitzondering. Hier d.d. 26 mei 2021:

en 6 april 2022:

Sommigen zien het licht:

En als je je niet aan de regels houdt dan kan er dit gebeuren: (uit de De Stentor d.d. 13 juli 2018)

Het probleem van de mix van propaan en butaan.

Maar, je hebt in Noord-Europa nog een ander probleem. Propaangas heeft een veel lager kookpunt dan Butaangas: -42 °C om -1 °C. Propaan is dan ook het eerste gas dat bij LPG verdampt en als dat op is, dan komt butaangas aan de beurt. Motoren die op LPG draaien hebben daar geen last van: die gebruiken de gassen in vloeibare vorm. De mengverhouding is in Nederland al jaren 60% propaan en 40% butaan. Als je in de winter moet tanken omdat het gas “op” is (hetgeen niet waar is: er zit nog volop butaan in de tank maar die verdampt niet meer), dan vul je LPG bij in de verhouding 60% propaan, 40 % butaan. In jouw tank zit, omdat er nog 40% butaan in zat, dan 64% butaan en 36% propaan. Bij de daarop volgende tankbeurt is de verhouding al opgelopen tot 78% butaan en 22% propaan. Nog heel even en jouw LPG-tank is onbruikbaar geworden omdat je er op dat moment alleen nog maar niet verdampbaar butaan in zit, totdat de temperatuur weer is gestegen tot + 4 °C en je dat butaan kunt gaan “opstoken”.

LPG: de Heilige Koe

Al meer dan vijf jaar geef ik aan dat het tanken van LPG voor andere doeleinden dan tractie in minstens zeven landen binnen de EU verboden is. Verkopers van LPG-dampgasflessen weten dat ook en daarom verkopen ze er ook graag een buitenvuller bij, zodat het lijkt alsof je LPG tankt als brandstof voor de motor. Het installeren van die buitenvuller heeft niet alleen als doel om het voor de camperaar makkelijker te maken te tanken, maar ook om de tankstation-houder te misleiden. Deze LPG-gebruikers lokken dan de stationhouder uit om een overtreding te begaan. In Italië bekeuren ze om die reden dan ook niet alleen de tankstationhouder, maar ook de camperaar: die kan een boete tegemoet zien van € 2000,- (norm 2022) bij een eerste overtreding en € 4000,- bij een volgende.
Op social-media word ik bijna telkenmale voor rotte vis uitgemaakt door LPG-gebruikers als ik daar iets van zeg. Als typisch voorbeeld van één van duizenden van zulk een ‘discussie’ in september 2023 op Faceboek in de Groep “De Beginnende Camperaar”:

(Oorspronkelijk opgesteld:19 september 2018) Laatstelijk bijgewerkt: 07 januari 2024

1) Er is in Nederland geen keuringsregiem voor “losse” LPG-installaties en dat is ook de reden dat de wetgever het verzoek van de NKC om het vullen bij brandstof-tankstations mogelijk te maken, heeft afgewezen. Als er nu iets met die LPG-installatie gebeurt waardoor de camper in brand vliegt en ik sta er naast met mijn camper die dan ook als verloren moet worden beschouwd, zit ik met de gebakken peren (als ook de eigenaar van de camper met LPG). De verzekeraar van de LPG-camper kan namelijk zeggen dat de bewuste camper in strijd met de wet (nl. de Regeling Voertuigen) is gebruikt, de eigenaar daardoor ONVERZEKERD is en er dientengevolge niet tot uitkering wordt overgegaan. Ook de schade aan mijn camper wordt dan niet vergoed door de verzekeraar. Ik mag dan de schade zelf gaan verhalen op de eigenaar. Juridisch niet moeilijk, een vonnis daartoe is zo te verkrijgen, maar ja, als de kip al kaal (geworden) is …. De Wet Aansprakelijkheid Motorvoertuigen is in dit geval niet van toepassing, er vanuit gaande dat de camper niet aan het verkeer deelnam. Als je de camper niet goed onderhoud waardoor bijvoorbeeld de remmen niet meer werkten en hij gaat toch de weg op, dan krijg ik eventuele schade aan mijn camper vergoed uit het Waarborgfonds Motorrijtuigen. Bij brand door LPG geldt dat echter niet. Kijk, als je jezelf of jouw eigen camper wilt opblazen moet je dat vooral zelf weten, maar berokken met die actie a.u.b. mij geen schade! Zie het antwoord van NKC-verzekeringen hierboven rood omlijnd.

2) De Regeling voertuigen bepaalt daaromtrent:
Artikel 1.9
1.Er mogen geen andere apparaten op de LPG-installatie worden aangesloten dan strikt noodzakelijk voor het goed functioneren van de motor van het voertuig.

  1. In afwijking van het eerste lid, mogen voertuigen met de voertuigclassificatie M1 met een toegestane maximummassa van meer dan 3.500 kg, M2, M3, N2 of N3 worden uitgerust met een verwarmingssysteem voor de passagiersruimte dat is aangesloten op de LPG-installatie.
  2. Het verwarmingssysteem, bedoeld in het tweede lid, is toegestaan, indien dit verwarmingssysteem volgens de Dienst Wegverkeer voldoende is beschermd en de voorgeschreven werking van de normale LPG-installatie niet wordt beïnvloed.

De voertuigclassificaties M1,M2,M3,N2, N3 etc. zijn europees vastgesteld bij EG richtlijn 2007/46/EG en luiden als volgt:
Categorie M1 : Voor het vervoer van passagiers ontworpen en gebouwde voertuigen met ten hoogste acht zitplaatsen, die van de bestuurder niet meegerekend.
Categorie M2 : Voor het vervoer van passagiers ontworpen en gebouwde voertuigen met meer dan acht zitplaatsen, die van de bestuurder niet meegerekend, en met een maximale massa van ten hoogste 5 ton.
Categorie M3 : Voor het vervoer van passagiers ontworpen en gebouwde voertuigen met meer dan acht zitplaatsen, die van de bestuurder niet meegerekend, en met een maximale massa van meer dan 5 ton.
Categorie N2: Voor het vervoer van goederen ontworpen en gebouwde voertuigen met een maximummassa van meer dan 3,5 ton, doch niet meer dan 12 ton.
Categorie N3: Voor het vervoer van goederen ontworpen en gebouwde voertuigen met een maximummassa van meer dan 12 ton..