Probeer Linux eens

Als je vaak met de camper voor lange tijd weg bent dan wil je toch graag enkele geneugten van huis uit ook meenemen. Één daarvan zou nog wel eens een redelijke snelle laptop kunnen zijn. Thuis heb je misschien een Personal Computer met een zeer snelle i9 9700k processor, maar dat ding sleep je niet het halve continent over. Wel heb je nog een oude laptop met Windows 7 erop liggen, maar dat ding is zo verschrikkelijk traag dat je het scherm al een jaar niet meer opengeklapt hebt. Als je de aan/uit knop hebt omgezet kun je nog wel ontbijten voordat je het startscherm van Windows ziet. Is dit bij jou het geval dan zit je op de juiste pagina, want hier gaan we Linux op die oude laptop zetten.

Inleiding

Zelf kwam ik voor het eerst met computers in aanraking in 1972 tijdens mijn studie Wiskunde aan de, toen nog, Katholieke Universiteit Nijmegen. Het universitair rekencentrum had de beschikking over een derde generatie IBM360 computer – eentje dus met IC’s – met in totaal wel 512K intern geheugen en Unix als besturingssyteem (al mocht je dat toen nog niet zo noemen). Geprogrammeerd werd er in Fortran op ponskaarten en enorme grote magneetbanden werden gebruikt als opslagmedium.

Sindsdien zijn de ontwikkelingen hard gegaan. Unix, ontwikkeld in 1969 door AT&T Bell Laboratories, werd verder verbeterd en bestaat tot op de dag van vandaag nog steeds als besturingssyteem; sterker nog, 90% van de 500 snelste computers ter wereld draaien op Unix en Google laat zijn meer dan 100.000 servers – die onder andere er voor zorgen dat ons internet blijft draaien – ook door Unix besturen. Bill Gates ontwikkelde zijn Microsoft Windows pas in 1981, welk systeem gebaseerd was (en nog steeds is) op MS-DOS

Door de bank genomen kent Unix vier varianten:

1. BSD, waarop onder meer het besturingssyteem van Macintosh (MacOS) en Apple met zijn IOS is gebaseerd;
2. System V, vooral bekend door Solaris, voorheen Sun Operating System
3. Minix, speciaal voor mini-computers
4. Linux, de Unix-variant voor thuisgebruik, waarop tevens Android, het besturingssyteem voor de smartphone is gebaseerd.

Inmiddels draait wereldwijd 2% van de PC’s bij consumenten op Linux; ICT-ers zijn daarbij niet meegenomen, omdat die dan voor een vertekend beeld zouden zorgen; die groep gebruikt voor meer dan de helft Linux op zijn PC. Maar vergeet niet dat ons Internet voor bijna 100% op Unix draait.

Wat is dat Linux nu eigenlijk?

Je zou ook kunnen vragen: “Wat is dat Windows of MacOS nu eigenlijk?”, want in essentie hebben ze alle drie exact dezelfde functie: software die de computer in staat stelt om met de gebruiker en de randapparatuur te ‘praten’, zoals het toetsenbord, muis, printers en USB sticks. Zo’n stukje software wordt een besturingssysteem genoemd. Windows (Microsoft) en MacOS (Apple) worden ontwikkeld door bedrijven, Linux wordt ontwikkeld en onderhouden door vrijwilligers over de hele wereld. De eerste twee kosten geld; Linux is gratis.

Linux is niet ‘eng’

Vaak zonder het te weten heeft iedereen met de een of andere variant van Linux te maken. Linux is het hart van veel systemen, zoals modems en routers, de websites die je bezoekt, de e-mail die je verzendt en ontvangt, slimme TV’s, slimme thermostaten tot en met Android smartphones. Geschat wordt dat Linux een wereldwijd marktaandeel heeft van tussen de 85 en 90 procent. Op de PC of de laptop thuis is het een ander verhaal; Linux is dan maar een hele kleine speler. Het marktaandeel schommelt rond de 1%, meestal zelfs iets lager dan dat.

Hoe komt dat nou?

1. Linux wordt nooit standaard met PC’s meegeleverd; die krijgen standaard Windows of MacOS mee.
2. Onbekend maakt onbemind,
3. Het idee dat Linux erg ingewikkeld is, oftewel alleen geschikt voor nerds

Het laatste punt was 30 jaar geleden waar, maar dat is toch echt (ver) verleden tijd. Eén van de meest populaire Linux versies om Windows te vervangen, Linux Mint, ziet er min of meer hetzelfde uit als Windows 7. Je hebt icoontjes, muisbesturing, een ‘Start’-knop, een menu met softwarecategorieën (internet, kantoor, spelletjes en dergelijke), eigenlijk alles wat je gewend was van Windows. Het kost de gemiddelde gebruiker geen enkele moeite om over te schakelen.

Waarom zou je overschakelen naar Linux?
– Linux is erg veilig, een virusscanner is tot op heden niet nodig gebleken
– Linux wordt compleet geleverd met heel veel software, zoals een Office pakket
– Linux is erg snel
– Linux is gratis
Allemaal prima redenen om over te schakelen zou je zeggen. Waarom doet bijna niemand dat dan? Simpel. Als je tevreden bent met Windows, dan is er geen enkele reden om over te schakelen.

De halveringstijd van Windows

Het Windows besturingssysteem heeft twee grote nadelen. In de eerste plaats heeft het een halveringstijd. Na het verstrijken van die halveringstijd is de verwerking op de computer tweemaal zo traag geworden. Bij Windows 7 ligt die tijd al 6 maanden. Ten tweede hebben Windows versies een beperkte levensduur en niet elke Windows versie kon gratis worden omgezet in Windows 10. Veel oudere computers kunnen Windows 10 zelfs niet eens aan. De meest gehoorde klacht met een oude Windows versie is “Mijn computer wordt zo traag”. Dat klopt eigenlijk niet: je computer is nog net zo snel als het moment dat je hem kocht. Je oude Windows versie is stroop geworden. De laptop / PC dan maar weggooien en een nieuwe kopen? Dit klinkt logisch en zal elke computerverkoper een prima idee vinden. Wij niet, en inmiddels hebben we aangetoond dat de laptop of PC een tweede leven geven met Linux geweldig werkt. Linux is in essentie populairder aan het worden vanwege de ‘verkeerde’ redenen: economie. Niet iedereen kan zomaar 500-600 euro uit de zak trekken voor een nieuwe computer, alleen maar omdat Windows niet meer lekker werkt.

Waarom zou je NIET overschakelen naar Linux?

Als je voor je werk of studie afhankelijk bent van onder andere Adobe software (Photoshop e.d.), verplicht bent om met de ‘echte’ Microsoft Office te werken, of gebruik maakt van specialistische programma’s die alleen onder Windows werken. Voor al het andere is er onder Linux een programma beschikbaar wat exact hetzelfde kan doen – soms zelfs beter. Neem dus altijd de tijd om met een doorgewinterde Linux-gebruiker om de tafel te zitten en te vertellen wat je precies met je computer doet. Hij kan Linux ook op je eigen computer demonstreren met behulp van een DVD of USB stick zonder dat de inhoud van je harde schijf wordt aangeraakt of overschreven. Dit wordt een ‘Live’ versie genoemd. En, bijna iedere ict-er is een doorgewinterde Linux-gebruiker; de grote systemen en internet-knooppunten werken allemaal op Linux!

Bijzonderheden van Linux

Oud blijft gewoon geupdated

Waar bij Windows sprake is van opvolgende versies, geschikt voor die PC’s die op dat moment “in de handel” zijn (Windows 10 vereist tenminste 1 Ghz processor, 64-bit met 20 Gb harde schijf en Direct X9 met WDDM1.0 grafische kaart) en oudere versies op een gegeven moment niet meer worden onderhouden (zoals WIndows XP voor een Pentium IV processor), gaat dat bij Linux anders.

Linux kent verschillende versies (distributies, kortweg distro’s genoemd) voor verschillende systemen en die verschillende versies worden gewoon onderhouden. Van Lubuntu, de lichtste versie, tot Mint Cinnamon, één van de zwaarste versies. Al deze versies worden nog gewoon onderhouden: dus heb je thuis nog een “oud beestje” staan (bijvoorbeeld een PC met pentium IV processor en 512 kB RAM-geheugen) dan kun je er de Lubuntu nieuwste versie 20 van oktober 2020 op installeren!

Naam	Geschikt voor	laatste versie
Lubuntu	oudere PC’s van vóór 2007 max 512 Mb RAM	oktober 2020
Xubuntu	PCś tot 2010 met max 1024 Mb RAM	oktober 2020
Ubuntu	huidige PC’s met 1 GHz en 2 Gb RAM	oktober 2020
Mint	huidige PC’s met 1,6 GHz en 4 Gb RAM	januari 2022

Er zijn geen virussen voor Linux

Voor Linux worden geen virussen ontwikkeld. Niet omdat het voor hackers niet rendabel is om voor zo een klein aantal gebruikers een virus te maken, maar gewoon omdat Linux niet van buitenaf besmet kan worden. Onder Linux wordt de uitvoerbaarheid van een bestand niet bepaald door een extensie (bijvoorbeeld .exe, .com of .bat zoals bij Windows) maar door rechten die op dit bestand zitten. Deze rechten kunnen niet aan het bestand zelf bij de ontwikkeling worden meegegeven: elk nieuw aangemaakt bestand is onder Linux pas uitvoerbaar, als de gebruiker zelf fysiek actie heeft ondernomen om het aangemaakte (of geimporteerde) bestand uitvoerbaar te maken, om het daar dus uitvoerbare rechten aan te geven. Daarbij komt nog dat onder Linux een normale gebruiker maar zeer beperkte rechten heeft. Zo kan een normale gebruiker geen essentiële systeemopdrachten uitvoeren en is de werkomgeving van deze gebruiker beperkt tot zijn eigen home-map. Voor het installeren van programmatuur is altijd het rootwachtwoord nodig, zeg maar administrator-rechten om in Windows-termen te blijven. De beheerder/administrator (en dat ben jij zelf als je Linux hebt geïnstalleerd) moet dus fysiek achter de computer zitten en toestemming geven om wijzigingen in het besturingssysteem door te voeren; juist kwaadwillenden en hackers willen dat stiekem doen en dat is bij Linux onmogelijk. Misschien wel daarom zijn bijna alle knooppunt-servers van het wereldwijde internet op Linux gebaseerde computers!

Tot slot: Door de opkomst van Linux proberen veel antivirusbedrijven een nieuwe markt aan te boren. Veel nieuwe Linuxgebruikers denken door de reclamepropaganda van deze bedrijven ook daadwerkelijk een antiviruspakket nodig te hebben. Het tegendeel is echter waar. Virusscanners zijn niet alleen nutteloos in Linux, maar ze zijn zelfs schadelijk, want ze worden tegenwoordig zelf steeds meer aangevallen! Voor een goede werking hebben virusscanners volledige systeemtoegang nodig en omdat ze vaak zelf onvoldoende beschermd zijn tegen aanvallen maakt het ze tot een ideaal doelwit voor misdadige hackers.
Sommige banken eisen dat je voor internet-bankieren een virusscanner gebruikt. Mocht dat bij jou ook zo zijn, neem dan kontakt op met de ICT-er van de bank en leg hem uit dat jouw systeem op Linux draait. Een communicatie-adviseur bij de bank zal je in dit geval niet verder helpen (en ik spreek uit ervaring; die blijft erbij dat je een virusscanner moet installeren).

Linux is en blijft gratis.

Linux is een open-source besturingsprogramma, wordt verder ontwikkeld door een grote groep van ontwikkelaars/programmeurs van over de hele wereld en is van niemand. Dat is ook de reden waarom het gratis zal blijven. Maar, zul je vragen, waarom heeft Linux dan toch maar zo’n klein aandeel? Een belangrijke reden hiervoor is dat de meeste computers met een vooraf geïnstalleerde versie van het Windows besturings- systeem verkocht worden. Hierdoor is Windows het vertrouwde besturingssysteem voor de meeste eindgebruikers. Het reeds aanwezige besturingssysteem waarvoor men betaalde bij aankoop zelf vervangen of laten vervangen door een Linuxdistributie die afwijkt van de vertrouwde gebruikerservaring is een stap die slechts weinig eindgebruikers zetten. Een mogelijke reden hiervan was dat Linux niet makkelijk geconfigureerd kan worden bij gebruik van minder gangbare hardwareonderdelen. Inmiddels is dit ook sterk verbeterd. Op servergebied heeft Linux een uitstekende positie: het marktaandeel is aanzienlijk en vooral voor webservers is Linux marktleider.

Er is geen halveringstijd bij Linux

Onder Windows is de zogenaamde halveringstijd een bekend verschijnsel: na verloop van tijd wordt Windows twee keer zo langzaam door systeemeigenschappen (Bill Gates wil nu eenmaal alles vastleggen) en door de beveiligingsupdates die achtergelaten lekken in het systeem weer moeten dichten. Was deze tijd bij Windows 95 nog een paar jaar, bij Windows XP werd het al snel een jaar en bij Windows 7 en 8 was die halveringstijd al teruggelopen tot 6 maanden. Het probleem werd bij Windows zo urgent dat er bij de update voor Windows 7 en Windows Server R2 van februari 2010 zelfs een speciale patch voor werd geïnstalleerd. Voor Linux zijn wel updates beschikbaar (zogenaamde punt-versies: nu bijvoorbeeld 20.10), maar deze wijzigen zelden de kern van het systeem. En belangrijker: Linux wordt door updates niet trager.

Mijn Windows-programma’s zijn er niet voor Linux!

Dit is de meest gehoorde klacht en die is niet terecht. Je hebt wel gelijk als je zegt dat Adobe Dreamweaver – een tool voor de ontwikkeling van onder andere php-websites – niet draait onder Linux, maar er is wel een uitstekende vervanger voor: Atom. En dit geldt voor zeker 95% van de beschikbare programmatuur.
Een klein lijstje, verre van volledig:

• Microsoft Office: -> LibreOffice;
• Adbobe Photoshop: -> Grimp
• Pinnacle Studio: ->KdenLive
• Frontpage: -> Kompozer

En dan zijn er natuurlijk ook programmeurs die zowel voor Windows als Linux hun programma’s maken: Audicity, Etcher, VLC, GPSBabel, etc. etc. etc.

Zelf heb ik maar twee programma’s waar ik Windows nog voor nodig heb: mijn zelf geschreven Genealogy for Windows onder Delphi (en ik ben inmiddels bezig om daar ook een Linux-versie van te maken) en Garmin Basecamp, een programmaatje om kaartbestanden op mijn wandel GPS te zetten. Voor deze laatste is geen eenvoudig alternatief, wel een zogenaamde work-around. Er bestaat echter daarnaast wel de mogelijkheid om onder Linux een Virtual Machine aan te maken en daarin Windows te draaien.Je zondert dan eigenlijk een klein stukje van jouw computer af waarin Windows actief is. Op die manier kun je onmisbare Windows-programmatuur toch nog onder Linux draaien. Onder aan de pagina heb ik een (niet volledige) opsomming opgenomen van de progranna’s, hun functie en Windows-evenknie die op mijn PC zijn geïnstalleerd.

Je kunt Linux gewoon proberen zonder installatie op de harde schijf

Één heel groot voordeel: Je kunt Linux op proef gebruiken (zonder het besturingssyteem te installeren op de harde schijf). Linux is opstartbaar vanaf een USB-stick. Je kunt het dan testen en de standaard- programmatuur zoals LibreOffice is ook gewoon te gebruiken. Wil je het proberen?

Installeer eerst even Rufus op jouw Windows-PC; daarmee kun je een bootable USB-stick aanmaken. Rufus is hier te downloaden.
Vervolgens kies je:

• Lubuntu voor een PC van vòòr 2007
• Xubuntu als je PC niet ouder is dan 10 jaar maar je nog wel een 32-bit processor hebt
• Mint voor PC’s niet ouder dan 5 jaar, naar keuze onder 32-bit of 64-bit.

Je krijgt de bestanden in zogenaamd iso-formaat; Rufus zet die voor jou dan op de stick en zorgt dat jouw stick bootable wordt.
Start jouw PC/Laptop op en ga naar de boot-sectie in jouw Bios. Afhankelijk van de computer moet je hiervoor direct na opstarten een bepaalde toets aanslaan (Bijvoorbeeld: Del, F2, F8 of F12), vaak in hoog tempo. De BIOS zoekt en vindt namelijk normaliter de Bootsector van de harde schijf, waar Windows op staat.Uiteindelijk krijg je de keuze van welk apparaat (harde schijf, CD-rom, DVD, USB) de computer opgestart moet worden.
De Nederlandse Linux Gebruikers Groep (NLLGG) heeft een (start)pagina geschreven voor alle Windows-gebruikers die eens Linux willen proberen, compleet met handleidingen.
Neem hier maar eens een kijkje.

En hoe lang duurt een volledige installatie?

Vijf dagen geleden heb ik mijn “oude” Linux Mint 18 de deur uit gedaan en vervangen door een geheel nieuwe versie Linux Mint 19 Tara. Niet omdat het nodig was maar omdat ik mijn oude windows 7 er nu helemaal af gegooid heb; ik had nog een zogenaamde dual boot, maar Windows al zeker een jaar niet meer opgestart. En mijn stelling: iets dat je een jaar lang niet gebruikt kun je weggooien (op ICT-gebied wel te verstaan).
De opstart-USB om 22.17 uur in mijn PC gestopt, Linux gestart en vervolgens de harde schijf-partitie van Windows geformateert, de partitie waar Linux Mit 18 op stond eveneens en daarna Linux Mint 19 geinstalleert. 12 minuten later, om 22.29 uur, was dat gereed. Daarna de nog ontbrekende programmatuur (zoals een DVD-brander, PCB-cad Eagle, Filezilla, VNC, en nog een dozijn andere hulpprogramma’s geïnstalleerd en als laatste mijn e-mail geherinitialiseerd (ik had natuurlijk wel tevoren even de gegevens van al mijn accounts opgeslagen). Om 22.51 uur was alles klaar! Een volledige installatie van scratch af aan in 34 minuten! Kom daar maar eens om bij Windhoos, pardon Windows.

Mijn lijstje van belangrijke software op mijn computer onder Linux.

Maar eerst een opmerking vooraf. Linux (Ubuntu) heeft op internet in zijn archief een enorme bibliotheek met programma’s die vrijelijk beschikbaar zijn. Om de installatie daarvan te vereenvoudigen is er een magazijnmeester/bibliothecaris gemaakt, genaamd Programmabeheer. Deze geeft toegang tot duizenden programma’s.
Waar in het schema hieronder wordt gesproken van broertje van / zusje van, dan wordt daarmee bedoeld dat het programma sterk lijkt (tot zelfs een kloon is) op een bekende, met naam genoemde Windows-versie.

DVD Tools
AcetonIso, broertje van Magic-ISO; bewerk ISO-bestanden
XfBurn, brandt DVD/CD
DeveDe NG, AVI to DVD convertor
DVDisaster, repareert beschadigde DVD’s/CD’s
Etcher, maakt bootable DVD/CD/USB-stick vanuit ISO-bron

Media
Gimp, broertje van Adobe Photoshop
Fotoxx,, importeer foto’s direct vanaf foto-toestel
MPV Mediaplayer, Mediaplayer
KendLine, zusje van Pinnacle Studio; geavanceerde video-editor
OpenShot, broertje van Windows Movie-Maker
SubtitleEditor, maakt, rangschikt en synchroniseert ondertitels
Audicity, sound-editor

GPS Tools
GPSBabel, converteert tracks, routes, waypoints naar alle formaten
GpsPrune, bekijk en wijzig GPS tracks
Gebabbel, converteer GPS tracks
QlandkarteQT, platform onafhankelijke track-editor
Route Converter, maak je eigen track en route op Wandernet, Topo- kaarten

Kantoor
Xed, zusje van Notepad
Libre-Office, broer van Windows Office (o.a. Word, Excel, Acces, PPT)
Notepadqq, Notepad ++
Xsane, Scanner
Leafpad, broertje van kladblok

Internet
Chrome, internet browser
Firefox, internet browser
Thunderbird, mail programma
Kompozer, zusje van Microsoft Frontpage; HTML-editor
Bluefish, WYSIWIN web-designer
Bluegriffon, WYSIWYG web-editor
Atom, broer Adbobe Dreamweaver; PHP-editor


Programma’s
Programmabeheer, toegang tot bibliotheek Ubuntu en installatie progs
Pakketbeheer, beheer van pakketten

Systeem
GParted, Harde schijf en USB beheer (partitioneren, formateren)
Timeshift, Automatisch Backup maken
Systeeminstellingen, personaliseer jouw systeem

Hulpmiddelen
Archiefbeheer, Map manager
Double Commander, Verkenner +
Schermafdruk. zusje van Windows Knipprogramma
Updatebeheer, automatisch updaten instellen

en onder Windows Oracle Virtual Machine
Genealog for Windows, Mijn zelf geschreven Genealogie-programma
Garmin Basecamp, kaarten-beheerprogramma voor mijn GPS

Schermafdruk van het (uitgeklapte) menu:

Veel plezier!

(Oorspronkelijk opgesteld: 30 oktober 2018) Laatstelijk bijgewerkt: 25 februari 2021